Climate fresk: profeten en tovenaars
“We nemen nu een moment stilte om even je gedachtes te laten
bezinken en te voelen wat het met je doet” zegt facilitator van The Climate
Fresk workshop Floor Verdenius. The Climate Fresk is een coöperatieve serious
game. Het doel is bewustwording creëren over klimaatverandering. Tijdens The
Climate Fresk maak je een fresco op tafel die bestaat uit 42 kaarten. Op de 42
kaarten worden de duizenden pagina’s van het International Panel on Climate
Change (IPCC) rapport samengevat.
Ik hoor een hoosbui tegen de ramen slaan en zie grote
druppels van de ramen naar beneden vallen. Nooit eerder werd er zoveel regen
gemeten als de afgelopen 365 dagen (1). De klimaatverandering waar we het
vanavond over hebben is duidelijk al begonnen. Vervolgens kijk ik naar een
olievlek op het papier op tafel. De vlek komt van de Indiase maaltijd die we
eerder deze avond samen deelden. Ik probeer stil te staan bij wat ik voel, maar
het wordt mij pas bij het einde van de bijeenkomst duidelijk wat ik voel. Ik ben
blij dat andere deelnemers me voorgaan in het delen van hun gevoel.
“Ik ben heel moe, ik ben uitgestreden. De Club van Rome zei
het al, we zijn met teveel mensen.” zegt een deelnemer. De uitputting is te
zien aan diens gezicht. Wat zei de Club van Rome? Maarten Boudry geeft in zijn
boek Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat (als we ons hoofd
koel houden) een treffende toelichting:
Een groeiende wereldbevolking, grondstoffengebruik en milieuvervuiling zou binnen enkele decennia leiden tot een ineenstorting van onze menselijke beschaving tenzij we drastische stappen ondernamen en grenzen stelden aan de groei. (…) Gelukkig zijn deze voorspellingen nooit uitgekomen. De bevolkingstoename vlakte af, grondstoffen werden juist overvloediger en goedkoper, de ernstige milieuvervuiling daalde spectaculair ondanks de toenemende welvaart, de massale hongersnoden bleven uit. Zelfs onze ozonlaag herstelde zich. (…) Eind goed al goed? Toch niet helemaal. (…) Klimaatopwarming wordt de beslissende uitdaging van onze eenentwintigste eeuw, wellicht nog groter in omvang dan de milieuproblemen die de wereld vijftig jaar geleden teisterden. Wel geloof ik dat we belangrijke lessen kunnen trekken uit die vergeten episode en hoe we ze aanpakten. Het is niet de eerste keer dat de mensheid voor een ecologische uitdaging staat die angstaanjagend, ontzagwekkend en onoplosbaar lijkt (2).
“Als we nou gewoon een jaar lang eens een keertje niks
kopen, we hebben met z’n allen immers veel te veel spullen.” zegt een andere
deelnemer na het moment van stilte. Minder spullen kopen is goed, maar is het remmen
van groei verstandig?
In 2018 publiceerde de journalist
Charles Mann het boek The Wizard and the Prophet. (…) Profeten zijn
mensen die de ethiek van grenzen prediken. Zij geloven dat onze moderne
kapitalistische samenleving, met haar drang naar expansie en economische groei,
op ecologische limieten dreigt te botsen. De planeet heeft een beperkte
draagkracht, waarschuwt de profeet, die we in een alarmerend tempo aan het
overschrijden zijn. Als we de aarde niet willen uitputten en het milieu niet
finaal om zeep willen helpen, moeten we die steeds versnellende groei een halt
toeroepen. Anders stevenen we af op een catastrofe. We moeten terug naar kleinschaliger, zuiniger, bescheidener en in
harmonie met de natuur leven.
De tovenaar daarentegen ziet dat
helemaal anders. Hij wil slimme technologische oplossingen aanwenden om ons een
weg te helpen banen door onze problemen heen. De tovenaar gelooft niet in
grenzen aan de groei of een ‘draagkracht’ van de planeet. Tegen groei heeft een
tovenaar geen bezwaren, op voorwaarde dat die niet ten koste gaat van de
natuur. De tovenaar wil onze economie juist nog intensiever maken, zodat we
haar impact op de natuur steeds kunnen verminderen. Denk aan hogere
landbouwopbrengst op minder land, meer mensen die dichter op elkaar leven
(verstedelijking), of hogere efficiëntie in ontmijning en energiewinning. Als
het devies van de profeet ‘minder’ is, dat zweert de tovenaar bij ‘meer’: meer
economische groei en welvaart, meer technologisch vernuft, meer slimme
oplossingen. Welvaart en overvloed voor iedereen.
“Het is alsof ik zie dat een kind wordt aangereden en ik
niks kan doen. Ik heb een gevoel van extreme machteloosheid” deelt een andere deelnemer.
“Ik heb het gevoel dat het te laat is, ik word er depressief van.” Zijn we nog
op tijd? En zijn we machteloos of kunnen we er nog wat doen?
Het is tijd voor het laatste gedeelte van The Climate Fresk,
wat kan eraan gedaan worden? Op post-its schrijven we oplossingen voor het
klimaatprobleem. Op gele post-its schrijven we dingen die we zelf kunnen doen.
De post-its beoordelen we op impact en gemak van uitvoeren. Ik denk aan de
grafiek van hoogleraar Paul Smeets waarin de klimaatimpact van verschillende
leefstijlbeslissingen vergeleken met doneren aan effectieve goede doelen is
uitgezet in tonnen CO2. Maatregelen als een kind minder hebben, geen auto
hebben, overgaan naar groene energie en minder vliegen vallen in het niet qua
CO2 uitstoot als je het vergelijkt met een donatie aan een effectief goed doel.
Doneren aan een effectief klimaat-doel is makkelijk en heeft veel meer impact
dan alle andere leefstijlveranderingen. Ik schrijf “doneren aan Clean Air Task
Force”, “doneren aan Carbon 180”, “doneren aan Future Clean Architects” (3). Alle
drie deze goede doelen behoren tot de wereldtop aldus charity evaluator
Founders Pledge. Op de vierde post-it schrijf
ik “zoveel mogelijk plantaardig leven”. Het is niet gemakkelijk om je dieet aan
te passen en de impact op het klimaat is minder groot, maar ik vind het vanuit
dierenwelzijnspunt wel een belangrijk streven.
Na afloop loop ik naar de uitgang. Kimberly Nicholas maakte
een bondige samenvatting over de wetenschappelijke consensus over
klimaatopwarming: 1. It’s
warming. 2. It’s us. 3. We’re sure. 4. It’s bad. 5. We can fix it. Ik heb
de Climate Fresk vanavond gedaan met overwegend profeten. Hoe voel ik me? Na
alle gedachtes en overpeinzingen komt er dan toch een gevoel bij me boven
drijven: ik voel me een tovenaar. Dat hoop en handelingsperspectief van de tovenaars
zich als een olievlek zullen verspreiden. Het is opgehouden met regenen. We can
fix it.
(2) Waarom ons klimaat niet naar de knoppen gaat (als we ons hoofd koel houden) van Maarten Boudry.
(3) Er is gemakkelijk aan deze drie doelen te doneren via Doneer Effectief
